Zakopane - Ogólnie
W XII i XIII wieku Tatry z całym Podhalem były własnością królewską. Polskimi Tatrami zarządzał starosta nowotarski, a ziemią nad Dunajcem, starosta czorsztyński. Tatry Słowackie z Orawą, Liptowem i Spiszem należały do króla węgierskiego.
Nazwa Zakopane pojawiła się po raz pierwszy w dokumencie króla Zygmunta III Wazy z 1630 roku. Jej pochodzenie związane jest ze słowem "Zakopane" i pierwotnie brzmiało Za Kopane. Osadnictwo w Tatrach było w owym czasie niewielkie. Pierwszymi osadnikami w rejonie Zakopanego byli chłopi i mieszczanie uciekający przed gniewem świeckich i duchownych panów.
Chcąc zalegalizować swój pobyt na ziemi królewskiej, osadnicy wysłali delegacje do króla, który w 1670 roku zatwierdził prawa mieszkańców wsi. Ziemia przynosiła jednak niewielkie plony, dlatego mieszkańcy szukali często innych sposobów bytowania: kłusowali w lasach, podkradali drewno, często napadali na kupców i podróżnych, rabując ich dobytek. Legendarnym zbójnikiem był żyjący na przełomie XVII i XVIII wieku Jura Janosik z Terechowej na Słowacji. Zginął on powieszony za żebro na haku z wyroku sądu w Liptowskim Mikulaszu. O jego odwadze i hojności długo opowiadano po obu stronach Tatr. W XVIII wieku w trakcie poszukiwań górniczych odkryto w Tatrach złoża złota, srebra, miedzi i rudy żelaza. W 1766 roku wybudowano pierwszą hutę w Kuźnicach, a rok później w Kościelisku. Złoża rud żelaza wyczerpały się jednak w połowie XIX wieku, więc kolejno zamykano zakłady.
Dobra Zakopanego wraz ze znaczna częścią Tatr Polskich zakupił w 1889 roku Władysław Zamojski. Jego matka, generałowa Zamojska założyła w Kuźnicach szkolę gospodarczą dla dziewcząt. Uczęszczały do niej nie tylko bogate właścicielki wielkich majątków, ale także ubogie szlachcianki i wiejskie dziewczęta. Hrabia Zamojski ograniczył wyręby lasów zakopiańskich oraz nakazał intensywne zalesienie tych terenów. Przyczynił się również do zbudowania kolei do Zakopanego.
W 1894 roku po raz pierwszy dotarł tam pociąg - Tatry zostały otwarte dla całej Polski. Po I wojnie światowej, gdy Polska odzyskała niepodległość, hrabia Zamoyski zapisał cały majątek w formie fundacji narodowi. Tatrzańskie dobra Zamoyskiego, w których skład wchodziły lasy w Zakopanem, Brzegach, Bukowinie, Kościelisku, Dębnie i Zubsuchem, dały podstawę do utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego.
W roku 1873 do Zakopanego przyjechał znakomity warszawski lekarz, dr Tytus Chałubiński. Tatrzańska przyroda i klimat tak go oczarowały, że stał się zamiłowanym taternikiem i postanowił zamieszkać tam na stałe. W ślad za nim ściągnęli jego przyjaciele i pacjenci. W roku 1889 Zakopane liczyło 250 domów mających ponad 600 pokoi dla gości, 4 lata później liczyło już 566 domów z 3200 pokojami.
W roku 1886 Zakopane zostało oficjalnie uznane za uzdrowisko. Powstały pierwsze sanatoria, gdzie leczono gruźlicę. Byli pacjenci oraz przypadkowi turyści chętnie wracali do Zakopanego. Zamożniejsi budowali własne wille. Zakopane stawało się miejscem spotkań inteligencji i młodzieży z trzech zaborów. Przyjeżdżali pisarze, aktorzy, poeci, kompozytorzy, bywali politycy i miłośnicy taternictwa. Rozwój taternictwa i powtarzające się wypadki były powodem powołania Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. Inicjatorem jego powstania był Mariusz Zaruski.
Z pobytem letników związana jest także historia
teatru w Zakopanem. Pierwsze przedstawienia wystawiane były przez zespoły amatorskie tworzone przez gości. Powołany w 1900 r. Związek Przyjaciół Zakopanego zainicjował powstanie stałego teatru amatorskiego. W latach międzywojennych działał w Zakopanem Teatr Formistyczny. Z działalnością Związku Przyjaciół Zakopanego związana jest także budowa pomnika Tytusa Chałubińskiego i powstanie pierwszych stowarzyszeń sportowych.
Tatrzańskimi krajobrazami zainteresowali się malarze. Pierwsze malowidło przedstawiające Tatry znajduje się na kościelnym fresku w Popradzie. Pochodzi ono z XIV wieku lub XV wieku. Górska panorama stanowi na nim tło dla sceny przedstawiającej Trzech Króli.
18 października 1933 roku Zakopane otrzymało prawa miejskie. W latach trzydziestych liczba gości sięgała 60 tysięcy. We wrześniu 1939 roku Zakopane zostało zajęte przez najeźdźców hitlerowskich. Schroniska zajęła niemiecka służba graniczna, a na wjazd do Zakopanego potrzebne były specjalne przepustki. Przez Tatry prowadził szlak przerzutu ludzi i dokumentów na Słowację, i dalej na Węgry. Przewodnicy tatrzańscy, mistrzowie i wybitni narciarze-kurierzy tatrzańscy kursowali regularnie między Zakopanem a Budapesztem. Przenosili meldunki, pieniądze, broń, nielegalne druki.
W 1962 roku Zakopane było gospodarzem Mistrzostw Świata w narciarstwie klasycznym. W roku 1997 Zakopane odwiedził Papież Jan Paweł II.
Zakopane położone jest na południu Polski. Miasteczko to rozciąga się w kotlinie między Gubałówką a Giewontem, u podnóża Tatr
na wysokości około 750 m na Ustupie do około 1000 m w Kuźnicach. Zakopane jest największym ośrodkiem miejskim w bezpośrednim otoczeniu Tatr oraz dużym ośrodkiem sportów zimowych, położonym
w obrębie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Obecnie Zakopane liczy 30 tysięcy mieszkańców. Liczbę turystów ocenia się na około 2-3 mln rocznie.
Warto odwiedzić w Zakopanem:
 |
Krupówki |
Krupówki - jest to jedna z najsłynniejszych ulic w Polsce. Są wspaniałym miejscem dla osób lubiących wszystko to, co góralskie. Przy głównej ulicy, ciągnącej się przez kilometr aż do podnóża Gubałówki, znajduje się wszystko co jest potrzebne do miłego spędzenia czasu. Są tutaj eleganckie restauracje serwujące lokalne potrawy oraz bary, kawiarnie, sklepy, banki i bankomaty. Ale główny zakopiański trakt, to nie tylko sklepy i knajpki, można tu spotkać znanych artystów. Na końcu alei znajduje się dolna stacja kolejki na Gubałówkę.
Ulica Kościeliska - obecnie stanowi skansen. Od XVI w. "honorne" rody góralskie zakładały tu swoje gospodarstwa. Poszczególne domy oznaczone są tablicami informującymi o nazwiskach pierwszych gospodarzy i roku budowy.
 |
Bazar pod Gubałówką |
Regionalny bazar pod Gubałówką położony jest przy dolnej stacji kolejki. Czynny jest codziennie i można na nim zakupić wszystko co związane jest z regionem, a także warzywa, owoce oraz wyroby przemysłowe. Szpalery drewnianych budek oferują turyście lokalne wyroby takie jak tradycyjne góralskie sery, ludowe rękodzieło, wyroby z owczej skóry i futra.
|
